Wie ‘klaar is met leven’, moet de keuze hebben om het leven met hulp te beëindigen, vinden voorstanders van stervenshulpverlening bij een ‘voltooid leven’. De NPV pleit ervoor om de oplossing van levensmoeheid niet te zoeken in het beëindigen van het leven, maar om te zoeken naar manieren waarop het gevoel dat het leven ‘de moeite waard’ is, versterkt kan worden. Daarbij is het belangrijk dat gezien en gewaardeerd wordt wat ouderen kunnen bieden en dat zij goede zorg, liefde en aandacht. Want ieder leven is waardevol.
In het kort
[Tekst loopt door onder de afbeelding]
Elise van Hoek
Manager Onderzoek & Beleid
Hannah Beijeman
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
Chris Develing
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
Yvonne Geuze
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
De term ‘voltooid leven’ wordt gebruikt in het debat over het zelfgekozen levenseinde. Wanneer het gaat over mensen met een gevoel van ‘voltooid leven’, dan gaat het vaak over ouderen (alhoewel dit gevoel zich niet beperkt tot ouderen) die niet ernstig ziek zijn, maar naar eigen oordeel geen levensperspectief meer hebben. Als gevolg hiervan hebben deze mensen soms zelfs een doodswens ontwikkeld. Andere termen die in deze context ook worden gebruikt zijn: ‘levensmoeheid’, ‘lijden aan het leven’ of ‘klaar zijn met leven’. Voorstanders van stervenshulpverlening bij een ‘voltooid leven’ schrijven vaak dat mensen moeten kunnen zeggen: ‘Ik heb een mooi leven gehad, maar nu is het genoeg.’
De gangbare term ‘voltooid leven’ is een te rooskleurige term voor de situaties waar het over gaat. Vaak wordt de term geïnterpreteerd alsof iemand tevreden terugkijkt op het leven en nu zegt: ‘Het is genoeg.’ Maar onderzoek toont aan dat achter het gevoel van ‘voltooid leven’ vaak veel leed schuilt. Mensen met een gevoel van voltooid leven hebben vaak fysieke en mentale gezondheidsklachten. Ook blijkt de wens tot levensbeëindiging veranderlijk en niet altijd in even hevige mate op de voorgrond. Er zijn allerlei factoren die de wens tot levensbeëindiging kunnen versterken, of juist de wens tot leven versterken (zie kader).
De groep mensen met een wens tot levensbeëindiging is relatief klein: zo’n 0,18 procent van de 55-plussers in Nederland heeft de wens om het leven te beëindigen terwijl zij niet ernstig ziek zijn. Dat zijn ongeveer 10.000 mensen. Als je alleen kijkt naar de groep mensen die ouder is dan 75 jaar, dan kom je uit op een paar duizend mensen.
Euthanasie en hulp bij zelfdoding is in de Wet toetsing Levensbeëindiging geregeld. Actieve levensbeëindiging wordt op dit moment alleen toegelaten wanneer er aan 6 zorgvuldigheidseisen is voldaan. Zonder medische grondslag is het nu niet mogelijk om euthanasie of hulp bij zelfdoding te krijgen. Omdat er bij ‘voltooid leven’ vaak onvoldoende sprake is van een medische grondslag, vallen mensen buiten de Wet Toetsing Levensbeëindiging. Zij komen dan niet in aanmerking voor euthanasie.
In de zomer van 2020 heeft Pia Dijkstra (D66) een wetsvoorstel ingediend: ‘Wet toetsing levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek’. Daarmee wilde zij het via die wet mogelijk maken dat mensen met een gevoel van ‘voltooid leven’ wél in aanmerking komen voor stervenshulp. In het regeerakkoord voor de periode 2021-2025 staat dat er deze kabinetsperiode over het wetvoorstel gestemd zal gaan worden. ‘Voltooid leven’ wordt dan een ‘vrije kwestie’, wat betekent dat elk Kamerlid afzonderlijk vóór of tegen de wet mag stemmen. Het lijkt erop dat er op dit moment niet voldoende draagvlak bestaat voor de wet.
Bron: Het PERSPECTIEF-onderzoek, Van Wijngaarden et al., (2020) Het PERSPECTIEF-onderzoek. Den Haag: ZonMw
We belijden dat God de Schepper is die het leven geeft en neemt. Daarom is het niet aan ons mensen om het einde van ons leven te bepalen. De diepste zin van ons bestaan ligt niet in dat wat je doet, maar in de betekenis die de Schepper aan je leven geeft. Hij maakt het leven waardevol en je mag weten dat Zijn hand je niet loslaat. In Jesaja 46:3-4 zegt God: ‘Luister naar Mij (…), u, die door Mij gedragen bent vanaf de moederschoot (…) Tot uw ouderdom toe zal Ik Dezelfde zijn, ja, tot uw grijsheid zal Ík u dragen.’
Toch kun je in je leven het gevoel krijgen dat lijden de overhand heeft. Vanwege allerlei oorzaken kan het zwaar zijn om naast moeilijke kanten, ook mooie kanten van het leven te zien. Anderen kunnen eraan bijdragen dat je je gezien weet en je waardevol voelt. De NPV pleit ervoor dat wij hier als mensen onderling, maar ook als samenleving, in investeren. Dit kan door medische en verpleegkundige (palliatieve) zorg, maar ook door bijvoorbeeld gevoelens van eenzaamheid serieus te nemen en naar elkaar om te zien. Daarom onderschrijft de NPV het ‘Manifest waardig ouder worden’ van harte. Met dit manifest beogen de initiatiefnemers, ChristenUnie, Omroep Max en KBO-PCOB, een samenleving te creëren waarin ouderen een volwaardige plaats hebben. Ook is de NPV aangesloten bij het Platform Zorg voor Leven. Dit Platform heeft tot doel dat de beschermwaardigheid van het leven als centraal uitgangspunt wordt genomen in de sector zorg en welzijn.
De NPV is van mening dat de ‘Wet voltooid leven’ geen goed antwoord is tot de problematiek van voltooid leven. Gelukkig staan we daarin niet alleen (lees daarover meer bij ‘Meer weten’). Onder andere de artsenfederatie KNMG sprak haar zorg uit over het wetsvoorstel. Veel gehoord is dat zo’n wet ouderen het gevoel kan geven overbodig te zijn, juist omdat het beëindigen van het leven steeds meer als ‘een optie’ gezien wordt. Een ander argument is dat zo’n wet een bedreiging vormt voor de zoektocht naar alternatieven.
Het is belangrijk om te erkennen dat ouderdom niet altijd een gevoel van voltooid leven met zich meebrengt. Ouderen die permanent afhankelijk waren van zorg, gaven desondanks aan dat onderstaande punten maakten dat hun leven de moeite waard was:
Deze ervaring kan ontstaan na een proces van erkennen en aanvaarden van de werkelijkheid. Daarna leer je opnieuw vorm te geven aan het leven.
Bron: Peterjan van der Wal, 2018. Wat maakt het leven de moeite waard?
De NPV helpt u graag als u vragen heeft over dit onderwerp.
Deze vragen kunt u stellen aan de NPV-Advieslijn. Uw persoonlijke situatie staat dan centraal. We helpen u graag verder, zo nodig 24 uur per dag, 7 dagen per week.
NPV-Advieslijn
08 oktober 2024
NPV-directeur Bert-Jan Heusinkveld was 25 september jl. te gast bij NPO Radio 1. Hij sprak met presentator Margje Korevaar-Fikse en een vertegenwoordiger van coöperatie De laatste wil over de stikstofcapsule #Sarco.
13 mei 2024
Sommige middelen worden geweerd uit een samenleving omdat ze schade toebrengen. Dat geldt duidelijk voor het zelfdodingsmiddel X. Dat het Openbaar Ministerie straf eist tegen zes personen die betrokken zouden zijn bij de verspreiding van dit middel is zeer terecht. Middel X is levensgevaarlijk.
16 april 2024
Jaarverslag euthanasiecijfers geeft een zorgwekkend beeld
De NPV is er om u van goede informatie te voorzien. Wilt u ons helpen om daar ook in de toekomst mee door te kunnen gaan?
