Eten en drinken is belangrijk

We hebben eten en drinken nodig om te kunnen blijven leven. Als iemand dat niet of niet meer kan, wordt gekozen voor het kunstmatig toedienen. Bijvoorbeeld door sondevoeding of een infuus. Maar in de laatste levensfase is dat anders. Er is een duidelijk verschil tussen mensen die niet meer kunnen eten en drinken en mensen die niet meer willen eten en drinken.

We vertellen eerst meer over niet meer kunnen eten en drinken, daarna over niet meer willen.

Niet meer kunnen eten en drinken

Goede zorg draagt bij aan leven en welzijn. Eten en drinken zijn daarbij belangrijk. Als eten en drinken meer moeite gaat kosten, kunnen naasten of zorgverleners helpen bij het geven van eten en drinken. Het is altijd belangrijk om te kijken wat de oorzaak is als eten en drinken ineens moeilijker wordt, bijvoorbeeld door slikproblemen. Als eten en drinken niet meer lukt, komt de vraag naar boven of iemand kunstmatig gevoed moet worden. Denk aan sondevoeding. In veel situaties kan dit een goede keuze zijn:

• Als overbrugging als iemand tijdelijk niet zelf kan eten.
• Als een niet-levensbedreigende ziekte zorgt voor het (bijna) niet kunnen eten en drinken.

Het is anders als iemand in de laatste levensfase terechtgekomen is. Voor veel ziekten is het kenmerkend dat het eten in de laatste fase van het leven niet meer goed lukt. Patiënten met dementie gaan in de loop van het ziekteproces vaak minder goed eten en drinken. Kauwen en slikken wordt moeilijker. Ook bij een vergevorderd stadium van kanker zie je dat iemand minder behoefte heeft aan eten en drinken.

Het is dan de vraag of het kunstmatig geven van vocht en voeding medisch gezien nog wel toegevoegde waarde heeft. In de laatste levensfase kan dit juist een tegengesteld effect hebben. Een tijdelijke sonde is belastend, een operatie voor een permanente sonde kan het lichaam van iemand die kwetsbaar is niet meer aan.

Bij een stervende veranderen de lichaamsprocessen. Het lichaam kan vocht en voeding niet meer verwerken. Vocht kan zich bijvoorbeeld ophopen in de longen en daardoor voor benauwdheidsklachten zorgen.

Specialist ouderengeneeskunde Marleen Hout legt in dit filmpje duidelijk uit wat er gebeurt als eten en drinken niet meer goed lukt. Stel gerust uw vragen aan de zorgverleners. Juist omdat het zo tegenstrijdig lijkt, is het gesprek belangrijk.

Niet meer willen eten en drinken

Heel anders is het als iemand er zelf bewust voor kiest om niet meer te willen eten en drinken met als doel de dood te versnellen. Dit wordt ‘bewust stoppen met eten en drinken’ genoemd (BSTED). De dood is dan juist wel het directe gevolg van het bewust stoppen met eten en drinken. Er is geen natuurlijk stervensproces.

Mensen maken soms deze keuze als het sterven dichterbij komt, maar eten en drinken nog wel lukt. Ook zijn er mensen die hiervoor kiezen terwijl ze niet in de laatste levensfase zijn. Ze ervaren het (verder) leven om verschillende redenen dan als ‘te zwaar’ of niet meer zinvol. Soms stoppen mensen ook bewust met eten en drinken als een euthanasieverzoek is afgewezen of als het indienen van een euthanasieverzoek niet (meer) lukt.