Wat is een gezondheidstest?

Gezondheidstests zijn medische onderzoeken die je zelf kunt uitvoeren of door een bedrijf kunt laten doen. Je hebt daarvoor geen verwijzing van een arts nodig. Een gezondheidstest is iets anders dan een bevolkingsonderzoek, want dat is voor een specifieke categorie mensen. Een gezondheidstest is er voor iedereen. Een gezondheidstest wordt ook wel health check of gezondheidscheck genoemd. Je kunt een gezondheidstest soms kopen bij de drogist of de apotheek. Andere gezondheidstests worden aangeboden op internet of door commerciële bedrijven.

Welke gezondheidstests zijn er?

Online gezondheidstests en vragenlijsten

Op internet zijn er veel vragenlijsten over gezondheid te vinden. Zo meten deze bijvoorbeeld hoe groot de kans is dat je hooikoorts hebt, of een depressie. Ook kun je testen of je in de overgang bent. En als je wilt weten welk huidtype je hebt, kun je dat ontdekken aan de hand van een test. Na het beantwoorden van een aantal vragen zie je vaak direct de uitslag. Bij een test die aangeboden wordt door een commercieel bedrijf moet je soms eerst een e-mailadres invullen. Zo is het makkelijker om bijvoorbeeld nieuwsbrieven te versturen die bij de persoonlijke situatie aansluiten.

Gezondheidstests op lichaamsmateriaal

Voor sommige tests is speeksel, wangslijmvlies, urine of bloed nodig. Deze lichaamsmaterialen geven informatie over (risico’s op) een bepaalde ziekte. Een paar voorbeelden van zo’n gezondheidstest op lichaamsmateriaal die je zelf kunt doen, zijn:

• Een urinetest, met deze zelftest kun je ontdekken of je een blaasontsteking hebt.
• Een bloedsuikertest, een te hoge of lage suikerwaarde kan wijzen op (het ontwikkelen van) diabetes.
• Een cholesteroltest, is het cholesterolgehalte te hoog of juist te laag.
• Een allergietest voor verschillende soorten allergieën.
• Een test om te zien of je besmet bent met een virus, bijvoorbeeld corona of griep.

Soms moet er lichaamsmateriaal of de test zelf opgestuurd worden naar een laboratorium. Na een paar dagen of weken krijg je de uitslag thuis toegestuurd. Denk bijvoorbeeld aan zelftests voor seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) of DNA-tests.

Total bodyscan

Bij een total bodyscan wordt je hele lichaam onderzocht aan de hand van MRI- en CT-scans. In Nederland mag een total bodyscan niet buiten de huisarts om worden uitgevoerd. Maar er zijn wel bedrijven in Nederland die een total bodyscan aanbieden. De intake kun je dan vaak in Nederland doen, de scan zelf gebeurt in het buitenland. ‘Een apk voor je lichaam’ wordt zon scan vaak genoemd.

Waar moet ik over nadenken?

Een gezondheidstest kan een makkelijke manier zijn om informatie te krijgen over je lichaam. Je hoeft niet naar de dokter en je kunt testen zonder dat iemand dat weet. De uitslag van de test kan ervoor zorgen dat je gezonder gaat leven of naar de huisarts gaat. Zonder de test had je dat misschien niet gedaan.
Maar voorzichtigheid is wel belangrijk. De kwaliteit van gezondheidstests verschilt behoorlijk. Dat komt omdat er weinig eisen worden gesteld aan gezondheidstests. Een vragenlijst op internet kan door iedereen worden gemaakt, maar zijn vaak niet gecontroleerd. Andere zelftests hebben soms een keurmerk. Hoewel dit positief is, kan de betrouwbaarheid nog steeds verschillen.

Soms kloppen uitslagen niet. Je bent dan onterecht ongerust of juist onterecht opgelucht. En voor veel mensen is niet duidelijk wat de uitslag precies betekent. Het kan dan uiteindelijk alsnog goed zijn om naar de dokter te gaan.

Een bijzondere test die we hier graag nog willen noemen is een DNA-test. DNA bevat veel informatie over ons lichaam en wordt van generatie op generatie doorgegeven. Een DNA-test wordt soms gedaan om meer te weten te komen over stofwisseling, sportieve aanleg of (de kans op) ziektes. DNA-tests worden soms ook gebruikt om te kijken waar je vandaan komt of welke familiebanden je hebt.

Waar er allerlei verschillende soorten tests zijn, raden experts aan om uit te kijken met tests naar gezondheid, omdat de uitslagen vaak vaag zijn, je niet adequaat wordt begeleid en je je (onnodig) zorgen kunt gaan maken. Zij raden aan om bij zorgen over erfelijkheid of je gezondheid naar de huisarts toe te gaan[1]. Dit NOS-artikel [YG1] geeft een handig overzicht van hoe je tegen de verschillende commerciële DNA-thuistests kunt aankijken. Daaruit blijkt dat tests voor afkomst en verwantschap redelijk betrouwbaar zijn, maar dat deze tests je niet altijd verder brengen rond de kennis over gezondheid en ziekten. Op deze pagina kunt u meer lezen over DNA en DNA-tests.

Ik overweeg een gezondheidstest te doen. Waar moet ik op letten?

Een aantal vragen waar u over na kunt denken, zijn:

• Hoe belangrijk is het gezondheidsprobleem waar ik mij op wil laten testen?
• Wat kan en wil ik met de uitkomsten? Bijvoorbeeld vervolgonderzoek, familie informeren, behandel- en leefstijlmogelijkheden …
• Wat is de betrouwbaarheid van de test? Is daar iets over bekend?
• Wat zijn de voor- en nadelen van de test? Lichamelijk, psychisch en financieel?

De NPV schreef een brochure over de voor- en nadelen van een gezondheidstest met een checklist die helpt bij uw overweging om wel of niet te testen. Klik hier om de brochure te lezen.