Wat is voltooid leven?

De term ‘voltooid leven’ wordt gebruikt in het debat over het zelfgekozen levenseinde. Wanneer het gaat over mensen met een gevoel van ‘voltooid leven’, dan gaat het vaak over ouderen (alhoewel dit gevoel zich niet beperkt tot ouderen) die niet ernstig ziek zijn, maar naar eigen oordeel geen levensperspectief meer hebben. Als gevolg hiervan hebben deze mensen soms zelfs een doodswens ontwikkeld. Andere termen die in deze context ook worden gebruikt zijn: ‘levensmoeheid’, ‘lijden aan het leven’ of ‘klaar zijn met leven’. Voorstanders van stervenshulpverlening bij een ‘voltooid leven’ schrijven vaak dat mensen moeten kunnen zeggen: ‘Ik heb een mooi leven gehad, maar nu is het genoeg.’

De gangbare term ‘voltooid leven’ is een te rooskleurige term voor de situaties waar het over gaat. Vaak wordt de term geïnterpreteerd alsof iemand tevreden terugkijkt op het leven en nu zegt: ‘Het is genoeg.’ Maar onderzoek toont aan dat achter het gevoel van ‘voltooid leven’ vaak veel leed schuilt. Mensen met een gevoel van voltooid leven hebben vaak fysieke en mentale gezondheidsklachten. Ook blijkt de wens tot levensbeëindiging veranderlijk en niet altijd in even hevige mate op de voorgrond. Er zijn allerlei factoren die de wens tot levensbeëindiging kunnen versterken, of juist de wens tot leven versterken (zie kader).

De groep mensen met een wens tot levensbeëindiging is relatief klein: zo’n 0,18 procent van de 55-plussers in Nederland heeft de wens om het leven te beëindigen terwijl zij niet ernstig ziek zijn. Dat zijn ongeveer 10.000 mensen. Als je alleen kijkt naar de groep mensen die ouder is dan 75 jaar, dan kom je uit op een paar duizend mensen.

Mag euthanasie bij ‘voltooid leven’ in Nederland?

Euthanasie en hulp bij zelfdoding is in de Wet toetsing Levensbeëindiging geregeld. Actieve levensbeëindiging wordt op dit moment alleen toegelaten wanneer er aan 6 zorgvuldigheidseisen is voldaan. Zonder medische grondslag is het nu niet mogelijk om euthanasie of hulp bij zelfdoding te krijgen. Omdat er bij ‘voltooid leven’ vaak onvoldoende sprake is van een medische grondslag, vallen mensen buiten de Wet Toetsing Levensbeëindiging. Zij komen dan niet in aanmerking voor euthanasie.

In de zomer van 2020 heeft Pia Dijkstra (D66) een wetsvoorstel ingediend: ‘Wet toetsing levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek’. Daarmee wilde zij het via die wet mogelijk maken dat mensen met een gevoel van ‘voltooid leven’ wél in aanmerking komen voor stervenshulp. In het regeerakkoord voor de periode 2021-2025 staat dat er deze kabinetsperiode over het wetvoorstel gestemd zal gaan worden. ‘Voltooid leven’ wordt dan een ‘vrije kwestie’, wat betekent dat elk Kamerlid afzonderlijk vóór of tegen de wet mag stemmen. Het lijkt erop dat er op dit moment niet voldoende draagvlak bestaat voor de wet.