04 juni 2018
‘De mens kan de door God gegeven kennis niet hanteren’, zegt Theo Boer
‘De mens kan de door God gegeven kennis niet hanteren’
Theo Boer over ontwikkelingen in de gentechnologie
Ontwikkelingen in de gentechnologie zijn een veelbesproken onderwerp. Denk bijvoorbeeld aan CRISPR-cas, de nieuwe knip-en-plak methode waarmee men hoopt fouten in het DNA kunnen worden opgespoord en vervangen. Een techniek die mensen met een erfelijke ziekte wellicht in de toekomst mogelijkheden biedt voor behandeling. Ook een techniek waarmee het DNA van embryo’s kan worden aangepast, zogenoemde kiembaanmodificatie. Zo kan voorkomen worden dat ziekten zoals erfelijke vormen van kanker worden doorgegeven aan het nageslacht. Klinkt veelbelovend! Of zijn er ook kritische kanttekeningen bij te plaatsen? De NPV sprak met Prof. dr. T.A. (Theo) Boer – Lindeboom hoogleraar Ethiek van de Zorg aan de Theologische Universiteit Kampen – over ontwikkelingen in de gentechnologie.
‘Ik houd mij al tientallen jaren bezig met medisch-ethische onderwerpen. Gentechnologie is niet mijn hoofdthema – ik weet meer van het levenseinde –, maar bio-ethiek staat zeker wel in de top drie van belangrijkste onderwerpen. Denk bijvoorbeeld aan de discussie over de status van het embryo.’
Als het over dat laatste gaat, noemt Boer vier belangrijke vragen, en hij geeft ook zelf de antwoorden: Is een embryo beschermwaardig? ‘Ja.’ Is een embryo onaantastbaar? ‘Weet ik niet zeker, maar ik zeg toch ja.’ Wat is een embryo precies? ‘Een embryo ontstaat door het samensmelten van een eicel en een zaadcel. Ik ben echter van mening dat ook als je andere structuren creëert die zich gedragen als een embryo, je deze ook als zodanig moet behandelen.’ Mag je wijzigingen aanbrengen? ‘Als het gaat over de behandeling van lichamelijke klachten wel – indien mogelijk – om reparaties uit te voeren, maar zeker niet in de kiembaan.’
Zorgvuldigheid
Op dit moment geldt er een moratorium op kiembaanmodificatie. Dat is niet voor niets. Theo Boer: ‘Ondanks dat er grote verschillen zijn, vergelijk ik kiembaanmodificatie altijd met een ingrijpende hersenoperatie. Je zou wijzigingen kunnen aanbrengen in de identiteit van mensen. Het betreft een grote inmenging zonder dat je de precieze gevolgen overziet.’
Het verontrust hem daarom ook dat de vraag over het wel of niet mogen aanbrengen van wijzigingen in de kiembaan iedere keer opnieuw wordt gesteld. ‘Het lijkt er op dat alles wat kan uiteindelijk ook wel gebeurt. Alsof het ons niet lukt om een eenmaal getrokken grens gewoon te laten staan.’
Zorgvuldigheid is volgens Boer een uitgehold begrip. Volgens hem realiseren we ons niet dat we ondanks alle zorgvuldigheidseisen de mensheid schade toebrengen. ‘Je ziet dat de mens de door God gegeven kennis eigenlijk niet kan hanteren. Men probeert alles wat mogelijk is, maar is niet in staat om de last van de verantwoordelijkheid te dragen.’
Goede bedoelingen
In de media worden er, als het gaat over gentechnologische ontwikkelingen, vaak twee situaties geschetst. Een ‘gelukkige’ wereld, waarin ernstige genetische aandoeningen worden uitgebannen en het gevaar van de ‘maakbare mens’ en ‘designer-baby’s’.
Boer: ‘Je ziet dat de discussie wordt gevoerd vanuit een verschillende mind-set. In beide gevallen liggen er goede bedoelingen aan ten grondslag.’ Hij roemt dan ook de niet aflatende inzet van de medische wereld om ziekten te behandelen of te voorkomen. Maar deze focus zou er volgens hem ook toe kunnen leiden dat mensen steeds minder in staat zijn om leed een plek te geven en uit ellende iets positief te maken.
‘Niet versmallen’
Vanuit verschillende hoeken wordt gepleit voor het aanzwengelen van een grote maatschappelijke discussie over embryo-ethiek en ontwikkelingen in de genetische technologie. Boer daarover: ‘Het betreft een cruciale discussie voor de toekomst van de samenleving, maar ook een met veel onzekere variabelen. We weten niet eens of bepaalde toepassingen mogelijk zijn of dat we zullen aanlopen tegen grenzen van het menselijk bestaan. Ook is het goed om vooraf stil te staan bij de offers: de impact voor embryo’s en de mogelijke gevolgen voor het nageslacht.’
Theo Boer merkt een behoorlijk brede weerstand in de maatschappij tegen te veel ingrijpen en de maakbaarheidsgedachte. Hij besluit het gesprek met een advies: ‘Versmal de discussie over zaken als embryo-onderzoek en genetische modificatietechnieken niet tot: christenen zijn tegen en niet-christenen zijn voor. Want er zijn ook veel niet-christenen die erg kritisch staan tegenover dergelijke gentechnologische toepassingen.’
lees over CRISPR-CAS en kiembaanmodificatie
lees over embryo-onderzoek
