13 mei 2024
Sommige middelen worden geweerd uit een samenleving omdat ze schade toebrengen. Dat geldt duidelijk voor het zelfdodingsmiddel X. Dat het Openbaar Ministerie straf eist tegen zes personen die betrokken zouden zijn bij de verspreiding van dit middel is zeer terecht. Middel X is levensgevaarlijk.
Sinds 2015 zijn er 172 mensen gestorven door het gebruik van middel X. Het middel werd niet alleen gebruikt door ouderen die een weloverwogen keuze maakten, zo blijkt uit onderzoek. 70% van de gebruikers had een psychiatrische voorgeschiedenis en de gemiddelde leeftijd van de gebruikers was 59 jaar.[1] Treffend is het verhaal van de 28-jarige Marjolein die – nadat ze van Coöperatie Laatste Wil informatie had ontvangen- in een suïcidale impuls middel X nam, maar spijt kreeg. Voor haar was het te laat.[2]
De personen die nu terecht staan wordt verweten deelgenomen te hebben aan een criminele organisatie gericht op hulp bij zelfdoding. Zij vormden een soort apotheek waardoor mensen, zonder formele toetsing, toegang kregen tot het dodelijke middel. Hoewel sommigen zeggen dat dit middel voor een humaan levenseinde zorgt, stelt het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum dat het middel niet tot een humane dood leidt omdat het onzeker is hoe vergiftigingen verlopen.[3] Uit de (forensisch) medische praktijk zijn ongewenste neveneffecten gebleken en het blijkt dat de tijd tot het overlijden lang kan duren.[4]
Bedreiging voor kwetsbaren
In Nederland is hulp bij zelfdoding en euthanasie enkel voorbehouden aan artsen nadat er is voldaan aan zes zorgvuldigheidseisen uit de euthanasiewet. Belangrijke criteria zijn dat iemand ondraaglijk en uitzichtloos lijdt en het euthanasieverzoek weloverwogen en vrijwillig is gedaan. Het is boordevol risico’s wanneer toetsing ontbreekt: wie verzekert dat besteld zelfdodingspoeder niet bewaard wordt om het leven van een ander persoon te ontnemen? Wie verzekert dat de mensen die het zelfdodingspoeder innemen, deze stap vrijwillig en weloverwogen maken? De dood mag niet te koop zijn, want daarvoor is het leven te heilig.
Voltooid leven
Veelvuldig wordt gezegd dat middel X een noodoplossing is, omdat er geen andere humane oplossing is voor mensen die klaar zijn met leven, zoals een Wet Voltooid Leven. Daarin is het belangrijk om de zaken niet om te draaien. Je kunt een Wet Voltooid Leven niet legaal gaan maken uit angst voor het gebruik van middel X. Middel X is gevaarlijk. Maar ook de redenen dat er geen Wet Voltooid Leven is, zijn legitiem. Een eerste belangrijk punt hierin is dat de doelgroep van deze wet heel klein (hooguit een paar duizend mensen) is.[5] Daarnaast, en minstens zo belangrijk, toont wetenschappelijk onderzoek aan dat de term ‘voltooid leven’ de lading niet dekt en geen recht doet aan de onderliggende ervaringen van mensen met een doodswens. Zo schreven onderzoekers naar dit fenomeen: ‘‘Voltooid leven’ is een te rooskleurige term en suggereert een afgerond leven, maar zo wordt een veel rauwere, tragische werkelijkheid van teleurstellingen en angsten verdoezeld’.[6] Het belang van deze kwetsbaren beschermen weegt zwaar. Met een Wet Voltooid Leven zouden de negatieve beelden en gevoelens rond de ouderdom bekrachtigd kunnen worden. Nodig is om te zoeken hoe gevoelens van een ‘voltooid leven’ kunnen verminderen en mensen blijvend in hun waarde worden bevestigd. Logischerwijs heeft iedereen daarin verschillende behoeften, maar soms kan een vrijwilligersbezoek daaraan bijdragen, soms een nieuwe waardering voor talenten en soms een luisterend oor, zonder oordeel en zonder snelle oplossingen.
Leven beschermen als uitgangspunt
Een deel van de mensen met gevoelens van ‘voltooid leven’ zal hiermee echt geholpen zijn. Toch blijft er waarschijnlijk een kleine groep ‘zelfbeschikkende’ mensen over die hier niet op wachten en alsnog eisen dat de overheid hun levenseinde legitimeert. Richting hen zouden wij de vraag willen stellen: kun je van overheid én samenleving vragen hulp bij zelfdoding van gezonde mensen te faciliteren terwijl dit zoveel neveneffecten met zich meebrengt voor kwetsbaren? De NPV heeft de volle overtuiging dat dit niet kan en menen dat het nodig is om de beschermingstaak van de overheid te respecteren. De waarde van het leven weegt te zwaar.
Het is goed wanneer een overheid principieel aan de kant van het leven blijft staan. Kijkend naar andere landen is Nederland al een land met uitzonderlijke euthanasiemogelijkheden. Veel belangrijker dan het (verder) reguleren van de zelfgekozen dood, is de inzet op goede gezondheidszorg. We zien daar grote hiaten, personeelstekort en wachtlijsten. Die omstandigheden moeten ons wakker schudden dat een belangrijke mentaliteitsverandering nodig is in onze samenleving. Waarin we optrekken met elkaar, ook als de omstandigheden zwaar zijn. En laten we hoopvol blijven: aandacht aan een ander geven kan iedereen, wat onze leeftijd of omstandigheden ook zijn! Hoe mooi is het als het antwoord bij een doodswens is: we willen je niet kwijt!
[1] Suïcide door middel van zelfdodingspoeders – openresearch.amsterdam
[2] De 28-jarige Marjolein had spijt van de Laatste Wil-pil. Justitie doet nu onderzoek naar de zaak | de Volkskrant
[3] Idem
[4] Postmortale toxicologie in regio Amsterdam (openresearch.amsterdam)
[5] De onderzoekers geven een schatting: ‘maximaal een paar duizend mensen’. ‘Doodswens van 75-plussers ook zeldzaam en veranderlijk’ – NRC
[6] Opinie: Voltooid leven is een veel te rooskleurige term – Universiteit voor Humanistiek (uvh.nl)
* Afbeelding ter illustratie
