Maak van verpleeghuiszorg hospicezorg!

13 juli 2016

Vorige week waren alle ogen gericht op de ‘zwarte lijst’ van zorginstellingen voor ouderenzorg die de komende maanden onder toezicht van de zorginspectie blijft staan. Transparantie is van belang om uiteindelijk verbeteringen in de zorg aan te kunnen brengen. Ik heb echter ernstige twijfels of de zwarte lijst een positief effect gaat hebben. Tot nu toe constateer ik vooral verwarring. Waar heeft de Inspectie naar gekeken? En wat verstaan we onder goede zorg?

De uitzending van Nieuwsuur van vorige week dinsdag was tekenend: het verpleeghuis Norschoten ligt onder vuur vanwege het medicatiebeleid en het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen. De cliënttevredenheid is ondertussen hoog: Norschoten krijgt een dikke 8 vanwege de betrokken en warme sfeer in het verpleeghuis. Naast de inzet van personeel wordt daar veel gewerkt met vrijwilligers, familie en andere mantelzorgers voor diverse activiteiten zoals het zingen van psalmen. Ook sluit men actief aan bij de wensen, ideeën en suggesties van cliënten en cliëntvertegenwoordigers. Het zijn zachte waarden in de zorg, die kennelijk hoog worden gewaardeerd. Zorginstellingen waar deze zachte waarden ontbreken, zullen waarschijnlijk niet direct op de vingers worden getikt door de Inspectie.

Slechtste scenario

De ontstane verwarring en onrust zijn vervelend voor een sector die toch al sterk geplaagd wordt door een negatief imago. Een negatief effect van de ‘zwarte lijst’ kan zijn dat verpleeghuiszorg in een nog slechter daglicht komt te staan als plek waar je niet moet zijn om zorg te ontvangen, zorg te verlenen of als vrijwilliger aan de slag te gaan. Het slechtste scenario is als deze ‘zwarte lijst’ gaat zorgen voor verdere protocollering van de zorg, waardoor het belang van goede sfeer en betrokkenheid van vrijwilligers en familie naar de achtergrond verdwijnt. Harde cijfers en meetbare resultaten zouden de zachte waarden zomaar kunnen verdringen.

Wat zou helpen? Allereerst zou het helpen als op elke gevel van een verpleeghuis de naam ‘hospice’ wordt gespijkerd. Een groot deel van de verpleeghuiszorg is palliatieve zorg geworden, aan ouderen die ongeneeslijk ziek zijn en die door het langer thuis wonen maar een korte periode in een verpleeghuis verblijven, tot aan het moment van sterven. Reden voor opname is een complexe zorgvraag die om passende zorg vraagt die thuis vaak niet meer geboden kan worden.

Binnen de muren van het verpleeghuis zal ook ‘hospicezorg’ verleend moeten worden, met aandacht voor alle dimensies van de zorg. Het gaat niet alleen om medische zorg en lichamelijke verzorging, maar ook om de psychosociale, maatschappelijke en existentiële zorgvragen die er spelen bij de patiënt én zijn naaste.

Op verschillende plekken bestaan er wachtlijsten voor vrijwilligers om in een hospice vrijwilligerswerk te kunnen doen en daarmee van betekenis te zijn met liefdevolle aandacht en welzijn. Dit aanbod en deze vrijwillige inzet zou een geweldige impact kunnen hebben op de verpleeghuiszorg.

Zachte waarden

Zachte waarden zouden verweven moeten zijn met wat we onder kwaliteit van zorg verstaan. Zorg begint met relatie, niet met het voldoen aan een opsomming van zorgverrichtingen die geboden moet worden volgens de daarvoor geldende richtlijnen en protocollen. Vanuit de zorgrelatie moet sensitiviteit en aandacht zijn voor wat de zorgvrager nodig heeft. In een zorgrelatie moet duidelijk worden wat passend is. Er moet gedaan worden wat werkelijk helpt en baat. Richtlijnen en protocollen kunnen daarbij hooguit richting geven en ondersteunend zijn. Kwaliteit van zorg moet niet om een kwaliteitssysteem draaien maar om een cultuur van kwaliteit, waarbinnen kritisch geleerd wordt en voortdurend gewerkt wordt aan onderling vertrouwen.

Ik ben het helemaal eens met Stevo Akkerman die in Trouw schreef dat zingeving prioriteit nr. 1 moet zijn. De geestelijke verzorger moet weer prominent in beeld zijn in het verpleeghuis, naast de specialist ouderengeneeskunde, HBO-verpleegkundige, verzorgende en vrijwilliger. ‘Want wie geen zin ervaart, geeft het op.’ Daar kan geen protocol tegenop!

Dit artikel is geschreven door Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink en verscheen op 13 juli 2016 in Trouw.

Maak van verpleeghuiszorg hospicezorg!