14 april 2016
Geen aanstaande ouder kan meer om vragen van prenatale screening heen
Zonder (christelijke) dogma’s nadenken over de NIP-test is onmogelijk. De beslissing om medisch te testen is omgeven door onvermijdelijke dogma’s.
Tirza van der Graaf vraagt zich af welke keuze zij zou maken bij de NIP-test (ND 1 april). Daarbij roept ze op om niet vanuit (christelijke) dogma’s te redeneren. Ze voelt zich getroost door Psalm 139 – over God die mensen in de moederschoot weeft, hen bedenkt en bij hen zal blijven. Dat is mooi! Maar laten we waken voor naïviteit en onze ogen niet sluiten voor allerlei ‘dogma’s’ die in de discussies nadrukkelijk spelen. Bijvoorbeeld die van de veronderstelde keuzevrijheid en de financiële belangen van de farmaceutische industrie.
DNA veranderen
Geen aanstaande ouder kan meer om vragen van prenatale screening heen. Gewoon zwanger zijn is voorbij. Eerst kwam er een twintigwekenecho. Op dit moment ziet het er naar uit dat elke zwangere vrouw NIPT krijgt aangeboden, waarmee zij kennis kan krijgen over het DNA van haar ongeboren kind. En wie weet volgt na NIPT het aanbod van CRISPR, een techniek waarmee DNA veranderd kan worden. De medisch-ethische vragen rondom beginnend leven zijn actueler dan ooit. Bij de conceptie ontstaat nieuw leven, met een eigen en uniek DNA-patroon. Dat is een wetenschappelijk inzicht, en staat los van de vraag welke levensbeschouwing je aanhangt.
Soortverbetering
NIPT maakt keuzes mogelijk om de menselijke soort te verbeteren. Je kunt invloed hebben op de gezondheid van je eigen nageslacht. Dat maakt NIPT heel beladen. Een christen ziet het leven als gave van God, door Hem bedoeld en gewild. Maar je hoeft niet religieus te zijn, om de gegeven aard van het leven te erkennen. Ieder mens beseft dat de natuur, levende wezens en dieren, méér zijn dan instrumenten waar je mee kan doen en laten wat je wilt. Dat maakt ons gevoelig voor spannende vragen bij biotechnische ontwikkelingen en mensenrechten.
Keuzes over leven en dood maak je niet alleen. Opvattingen in de samenleving over testen en over de komst van een gehandicapt kindje en het lijden dat dit met zich meebrengt, kunnen een sterk dogmatisch karakter hebben en zijn van invloed op de keuze die je als zwangere maakt. Waarschijnlijk meer nog dan je zelf denkt.
NIPT in basispakket
De overheid heeft ook een grote invloed, bijvoorbeeld door de keuze om NIPT straks in het basispakket van de zorgverzekering op te nemen. Achter die keuze gaat een wereld van (dogmatische) opvattingen schuil van wat goed is om aan elke zwangere vrouw aan te bieden en welke aandoeningen bestreden moeten worden. We weten dat een gratis test in eigen land leidt tot een toename in het gebruik. Een test die mensen zelf moeten betalen of waarvoor je naar het buitenland moet, werpt een drempel op.
Invloed farmacie
Gynaecologen en verloskundigen weten dat ‘neutraal counselen’ bij een ingrijpend levensvraagstuk als het afbreken of uitdragen van een zwangerschap heel lastig, zo niet onmogelijk is. Deze zorgverleners hebben hun eigen opvattingen (en dogma’s) en nemen die vaak onbewust toch mee in hun gesprekken. Achter de schermen is er dan nog de invloed van de farmacie: de verwachting is dat er in 2019 wereldwijd 3,62 biljoen dollar omgaat in de NIPT-markt.
Op dit moment wordt NIPT voorgesteld om down en de veel minder bekende chromosoomafwijkingen (trisomieën) ‘13’ en ‘18’ op te sporen. De verwachting is dat het uiteindelijk mogelijk wordt om routinematig kennis te krijgen van een volledige ‘genoom scan’ van ongeboren kinderen. Hoewel dit nog enkele jaren zal duren, is er sprake van een duidelijke continuïteit tussen de huidige ontwikkelingen en dit toekomstige scenario.
Wees niet naïef en stel je niet gerust door (het dogma van) de keuzevrijheid die gepredikt wordt rondom NIPT. De veronderstelde keuzevrijheid leidt tot verantwoordingsdwang. Het onbevangen (gelovig) ontvangen van nieuw leven staat onder druk. We hebben ons te verhouden en te verantwoorden tot alle prenatale testen die worden aangeboden. Onze samenleving staat bol van dogma’s en opvattingen ten aanzien van de waarde van het leven.
Onze samenleving heeft iets van onvoorwaardelijke liefde hard nodig, desnoods als dogma.
Dit artikel is geschreven door Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink en Elise van Hoek-Burgerhart en verscheen op zaterdag 9 april in het Nederlands Dagblad.
