Ali van Dijk
Medewerker Advies & Toerusting
30 mei 2024
Het is tijdens een avond in een kerkelijke gemeente ergens in het land. Ik ben uitgenodigd om te spreken over het onderwerp ‘Tijdig nadenken over het levenseinde’. Daarin gaat het over dilemma’s en vragen die er tijdens de laatste fase van het leven en rondom het sterven aan de orde kunnen komen. En over keuzes die soms gemaakt moeten worden. Denk aan stoppen van behandelingen, pijnbestrijding, sedatie, het niet meer geven van eten en drinken. Er wordt goed geluisterd. Ik merk dat het een onderwerp is dat bij meerdere mensen leeft.
Tijdens de pauze komt er iemand naar mij toe. Het onderwerp roept duidelijk herkenning bij haar op. Ze deelt iets van haar persoonlijke ervaringen tijdens de ziekte en rond het overlijden van haar moeder. Terwijl ze hierover vertelt, blijkt hoezeer het haar emotioneel raakt. Er zijn nog onbeantwoorde vragen, twijfels over keuzes die zijn gemaakt, wrijvingen die daardoor ontstonden binnen het gezin. Haar moeder is inmiddels meerdere jaren geleden overleden. Ze moet het zo zoetjes aan toch achter zich kunnen laten, houdt ze zichzelf regelmatig voor. Als ze erover wil beginnen met familieleden kappen die het vrijwel direct af. Gedane zaken nemen geen keer, het is toch goed zo?
En toch, het lukt haar niet. Het gevoel dat ze tekort is geschoten in de zorg voor haar moeder overheerst. De gedachte dat keuzes die toen door de arts en met instemming van familieleden zijn gemaakt niet de goede keuzes waren, laat haar niet los. Tussen de regels door hoor ik haar vragen: had ik het anders kunnen én moeten doen?
In dat korte moment probeer ik met haar mee te denken. Ik geef haar wat denklijnen die haar kunnen helpen om de kluwen die zij ervaart te kunnen ontwarren. En ik bied haar aan om er op een later moment nog eens rustig over door te praten.
Tijdens de terugreis in de auto denk ik nog wat na over de ervaringen van deze avond. En ik realiseer mij opnieuw dat het rouwproces na het verlies van een geliefde extra moeilijk kan zijn als er twijfels en onbeantwoorde vragen zijn over genomen behandelbeslissingen. Wat kan het helpend zijn om deze vragen alsnog te mogen stellen, ook al heeft het geen invloed meer op beslissingen die eenmaal zijn genomen. Soms helpt het om dan te ontdekken dat de besluiten minder verkeerd waren dan je zelf al die tijd dacht. Anderen kunnen je helpen om de situatie vanuit andere perspectieven te bekijken. Ook kan het goed zijn om jezelf de vraag te stellen bij wie de verantwoordelijkheid lag voor gemaakte keuzes, misschien wel helemaal niet bij jou. Het delen met iemand kan ook helpen om te leren leven met keuzes die zijn gemaakt en die moeilijk zijn en blijven. Het beste zou zijn als er ruimte is voor deze vragen als het dilemma concreet aan de orde is. Maar ook later kan het zinvol zijn om er in alle rust nog eens over door te praten.
We zijn met de NPV-Advieslijn graag beschikbaar als je te maken hebt met deze vragen. Ook al kan een in het verleden gemaakte keuze niet meer veranderd worden, we kunnen helpen de knopen te ontwarren die je erbij ervaart.
Ook meedenken nodig? De NPV-Advieslijn wil er voor u/jou zijn. Kijk op: npvzorg.nl/advieslijn.
Kijk ook eens op allesoverrouw.nl.
