10 mei 2022
In 2022 hebben voor het eerst Nederlandse jongens van 9 of 10 jaar een uitnodiging gekregen voor een HPV-vaccinatie. HPV stond eerst vooral bekend als veroorzaker van baarmoederhalskanker en sinds 2008 werden meisjes daarom uitgenodigd voor een prik. Inmiddels groeit het aantal mensen met andere soorten kanker die door HPV veroorzaakt zijn, bijvoorbeeld kanker in de keelholte, anuskanker en peniskanker. Daarom is de HPV-vaccinatie nu ook beschikbaar voor jongens.
Een journalist belde mij met enkele vragen over de vaccinatie. Is de situatie erg veranderd ten opzichte van 15 jaar geleden? Moeten ouders en jongeren nu een andere afweging maken dan toen? Volgens het artikel dat uiteindelijk in de krant verscheen wél. Maar een aantal zaken in dat artikel schept verwarring. En ook andere bronnen geven vaak een vertekend beeld. Hieronder een factcheck:
1. “Inmiddels zijn wetenschappers het eens dat HPV niet alleen wordt overgedragen via seks, maar ook via handen, huid en mond.”
Hè, kun je al HPV krijgen door iemand een hand of verjaardagszoen te geven? Dat zou je zomaar kunnen denken als je bovenstaande zin leest. Maar dit is absoluut onjuist. Er wordt al lange tijd onderzoek gedaan naar verspreidingsroutes van HPV, en daaruit blijkt steeds weer dat seksueel contact de belangrijkste route is waardoor je besmet raakt. Onder seksueel contact valt alles waarbij je elkaars geslachtsdelen aanraakt. Vroeger veroorzaakte HPV voornamelijk kanker aan geslachtsdelen. Dát is wel veranderd. Steeds meer mensen krijgen door HPV kanker in hun mond- of keelholte. Maar dit is niet omdat HPV nu makkelijker wordt overgedragen. Hoogstwaarschijnlijk heeft het ermee te maken dat meer mensen orale seks hebben. Daardoor kan het virus van de geslachtsdelen in de keelholte terecht komen. Sinds we dit weten, lees je soms dat je door tongzoenen met iemand die HPV in de keelholte heeft, zelf HPV kunt krijgen. Maar het is nooit bewezen dat HPV door speeksel kan worden overgedragen. Ook voor overdracht van HPV naar de keelholte is seksueel contact de belangrijkste veroorzaker.
2. “Al bij het eerste seksuele contact is de kans op een infectie 60 procent.”*
Deze uitspraak komt uit de mond van een arts die nu bij het RIVM werkt. Best betrouwbaar, zou je denken. Toch klopt het niet. Zo is de uitspraak correct: ‘Bij één seksueel contact met iemand die HPV heeft, is de geschatte kans dat HPV overgedragen wordt 60%.’ Dat is dus iets heel anders! Ook al heb je seksueel contact met iemand die al meerdere seksuele partners heeft gehad, dan is de kans dat jij daardoor HPV krijgt toch kleiner dan 60%. Dan moet je namelijk een schatting maken van de kans dat je seksuele partner HPV heeft. Dit is erg complex om te schatten en afhankelijk van veel factoren. Daarom is niet bekend hoe groot de kans is om HPV te krijgen bij het eerste seksuele contact, maar het is in ieder geval minder dan 60%.
3. “Uit studies met monogame koppels blijkt binnen een jaar 15 procent HPV te hebben.”
Monogaam is niet altijd hetzelfde als monogaam. In wetenschappelijke studies worden koppels soms als monogaam genoemd als ze vanaf 3 maanden voor de start van het onderzoek geen andere seksuele partner hebben dan elkaar. Daarvóór kunnen ze dus andere relaties gehad hebben, of meerdere losse seksuele contacten. Een ander begrip dat vaak verschillend gebruikt wordt, is ‘maagd’. In onderzoek kan iemand maagd genoemd worden als hij/zij geen ‘penetrerende geslachtsgemeenschap’ heeft gehad. Iemand kan dan dus wel allerlei andere seksuele handelingen hebben gedaan. En ook daardoor, zonder uiteindelijk geslachtsgemeenschap, kun je HPV krijgen. Zo kan het dus komen dat in onderzoek ook maagden HPV blijken te hebben en dat een aanzienlijk percentage van de monogame koppels HPV krijgt.
Een belangrijke laatste opmerking: er is een kleine kans dat je HPV krijgt, zonder ooit seksueel contact te hebben. In een studie bleek 1,3% van de maagden die nog helemaal géén seksueel contact hadden gehad HPV te hebben. Als twee maagden een monogame relatie aangaan, is er dus ook een kleine kans om HPV over te dragen. Daarom is het als vrouw belangrijk om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, het uitstrijkje, waar je vanaf 30 jaar voor uitgenodigd wordt. Voor andere vormen van HPV-gerelateerde kanker is er geen bevolkingsonderzoek.
Meer informatie over HPV en HPV-vaccinatie vind je op onze themapagina.
*We hebben het RIVM gevraagd om te reageren op uitspraak 2, maar hebben daarop geen reactie ontvangen.
