Chris Develing
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
28 februari 2025
Pasgeleden mocht ik namens NPV – Zorg voor het Leven spreken in een buurthuis. Ik was daar op uitnodiging van leerlingen van een VWO6-klas die behoort tot een school die niet direct uit onze achterban komt. Ze wilden graag twee sprekers ontvangen die met elkaar konden discussiëren over het abortusrecht in Nederland.
Ik verwachtte een pittige avond te krijgen. Ik wist namelijk dat mijn ‘opponent’ gemeenteraadslid van GroenLinks/PvdA is. Die hebben over het algemeen – net als ik – een uitgesproken mening over dit onderwerp. En ja, er werden af en toe pittige dingen gezegd, maar het ging allemaal met oprecht wederzijds respect voor elkaars uitgangspunt: het goede doen.
Abortusgrens vs zelfbeschikking
De andere spreker kwam op voor het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw, terwijl ik het universele recht op leven wilde toepassen op ieder lid van het menselijk ras. Mijn opponent was van mening dat de zelfbeschikking van de vrouw boven het recht op leven staat. Eerder op de avond had ze ook gezegd dat levensvatbaarheid (bij 24 weken) een correcte grens is voor abortus. Dat gaf me het idee om haar een vraag te stellen over die twee uitgangspunten: ‘Maar vanaf week 25 zegt u toch ook tegen de vrouw dat zij geen baas in eigen buik meer is?’
Daar had ze wel een antwoord op: ‘Vanaf die tijd kan het kind overleven, mocht het geboren worden’. Ik probeerde te laten zien dat die twee zaken alleen hypothetisch met elkaar verbonden zijn: ‘Maar het wordt niet geboren, het zit nog 16 weken vast aan de vrouw waarvan u zegt dat haar zelfbeschikking boven alles gaat.’
Mijn doel met deze opmerkingen was niet zozeer het halen van mijn gelijk over abortus, maar om te laten zien dat de abortusfilosofie niet levensvatbaar is, om maar bij die term te blijven. Wie zegt dat de vrouw ‘baas in eigen buik’ is, kan niet halverwege de zwangerschap alles omdraaien en het kind op nummer één te zetten. Daarvoor is de 24-wekengrens te arbitrair.
Kind niet relevant
Toch doen we dat wel in Nederland. Abortus is toegestaan tot 24 weken zwangerschap. Maar, zoals u weet, is de Nederlandse abortuswet een compromis. Vroeger begreep ik niet zo goed hoe je zo’n verregaande wet een compromis kunt noemen. ‘Hoever had men dan willen gaan met die abortustoegang?’ vroeg ik mezelf. Wie zich heeft verdiept in de dominante visie binnen het pro-choice kamp kent het antwoord op die vraag. Die luidt kortweg: de vrouw is altijd baas in eigen buik.
De vraag die nu wellicht bij u rijst, kan ik met ‘ja’ beantwoorden: dat betekent inderdaad dat er mensen zijn die vinden dat abortus de gehele zwangerschap moet kunnen, als de vrouw dit nodig acht. Deze visie maakte zelden deel uit van een publiekscampagne of een Kamerdebat, om redenen die u inmiddels zult begrijpen.(1) Maar het achterliggende idee is dat ongeboren leven er simpelweg niet toe doet. Dat geldt ook voor de vraag of dat leven een volwaardig mens betreft.
Ook de reden voor de abortus is niet relevant, volgens de meest geharde abortusvoorstanders. Dat laatste werd afgelopen week opnieuw zichtbaar tijdens een Kamerdebat over het fors gestegen abortusaantal in 2023. Politieke partijen die het recht op abortus met hand en tand verdedigen, zeiden geen onderzoek te willen naar de redenen voor abortus. Ook niet als dat meer inzicht kan geven in manieren om abortus te voorkomen. In dat laatste gegeven zit dat macabere uitgangspunt van hierboven, dat ik tijdens iedere discussie aan de oppervlakte probeer te krijgen: abortus is nooit onwenselijk want een ongeboren kind doet er niet toe. Dat D66 ook van mening is dat een abortus de gehele zwangerschap zou moeten kunnen, bleek wel uit het debat dat Rob Jetten en Maaike Rosendal eind 2023 tijdens een NPV-bijeenkomst voerden.
De vriendelijke mevrouw met wie ik die avond sprak, had deze achtergrond vermoedelijk niet scherp. Zoals zoveel mensen die het recht op abortustoegang steunen, zal ook zij zich nooit hebben gerealiseerd op welke weke grond zij staat. De meeste voorstanders van abortusrechten hebben het, omwille van hun geweten, nodig dat een ongeboren wezen nog geen mens is. Maar ze hebben het ook nodig dat het kind ergens tijdens de zwangerschap alsnog mensenrechten krijgt. Dat moment wordt gezocht in ijkpunten van de menselijke ontwikkeling, zoals levensvatbaarheid of pijnbeleving. Dat de ongeboren mens op dat moment allang bestaat, wordt voor het gemak vergeten.
Dat is de reden waarom ik die avond een poging deed om de uiterste consequentie van haar ‘geloof’ naar het licht te trekken. Niet om haar te ontmaskeren, maar om haar te helpen ontwaken uit het visioen waar ze al zolang op vertrouwt.
Beluister De Podcast van je leven! over alle taboes rond abortus.
- Het meest gedrukte en meest bekende filosofische essay over abortusrechten is het stuk ‘A Defense of Abortion’ van de Amerikaanse Judith Thomson en stamt al uit de jaren zeventig. Het werd geschreven midden in de hardnekkige strijd om legalisering in veel Westerse landen. Haar uitgangspunt was dat je nooit iemand kunt dwingen een ander in leven te houden. In sommige gebieden van de Westerse wereld heeft men haar visie volledig kunnen implementeren. Zo kennen Canada en acht Amerikaanse Staten geen abortusgrens.
